- ACT
- Aktualności
- Artykuły
- ataki paniki
- Bezpłatna pomoc
- CBT
- depresja
- diagnoza
- Grupy wsparcia
- lęk
- psychoterapia
- relaksacja
- senior
- sprawność intelektualna
- strach
- terapia schematów
- Terapie grupowe
- uzależniania
- Warsztaty
- zaburzenia nastroju
Czym jest ostra reakcja na stres? Jakie ma objawy i kiedy wymaga interwencji?
15 stycznia 2022
Ostrą reakcją stresową (z ang. Acute Stress Reaction – ASR – nazywamy stan distresu, w którym czynnikiem wyzwalającym jest wyjątkowy stresor, o ponad regionalnym charakterze, konfrontujący wszystkich ze śmiercią, wobec którego zawodzą dotychczas stosowane mechanizmy obronne (globalny charakter stresora obejmuje skutki dla egzystencji ludzkości w wyniku katastrofy nuklearnej, klimatycznej, kosmicznej, epidemii).
Niezależnie od czasu działania stresora (nagły lub wydłużony w czasie), odpowiedź psychofizyczna o charakterze distresu ma charakter destrukcyjny i wszystko co było stałe i przewidywalne staje się niepewne, to co miało kiedyś znaczenie staje się całkowicie nieprzydatne.
ASR mimo, że jest ostrą reakcją ucieczkowo-obronną, przyczynowo może być związana zarówno z wystąpieniem nagłego stresora o niewyobrażalnych konsekwencjach lub stresora uruchamiającego lawinę zdarzeń prowadzących do postępującej destrukcji, której jednostka nie jest w stanie ani zatrzymać, ani się jej przeciwstawić.
Destrukcyjny charakter pozostawania w stanie distresu jest szczególnie nasilony gdy stresor ma charakter przewlekły i nie zanika, nie ma pewności co do jego dalszego trwania, utajenia, wznowy, itd.
Z uwagi na charakter nasilenia stresora i jego skutków ASR – nie jest zaburzeniem adaptacyjnym (przystosowawczym), a do objawów należą:
- stan oszołomienia z zawężeniem świadomości i uwagi (jesteśmy „w stanie oszołomienia”: myśli „gdzieś uciekają”, „biegną wielotorowo”, a przez to trudno się skupić na jednej aktywności);
- niemożność zrozumienia skąd i dlaczego pojawiło się coś w świecie, w którym wszystko było pewne i poukładane;
- niemożność ucieczki (brak bezpiecznego miejsca lub jest ono ograniczone i niedostępne);
- niemożność zachowania bezruchu (niepokój motoryczny, chęć zrobienia „czegoś”)
- nadmierna czujność i pogotowie agresywne, obronne;
- zawężenie uwagi do jednego problemu;
- złość, gniew i zwerbalizowana agresja;
- rozpacz i poczucie beznadziejności;
- nieodpowiednia i niecelowa aktywność;
- nadmierny smutek;
- niemożność pogodzenia się z utratą (dotychczasowego stylu życia, wartości, dóbr);
- lęk przed utratą podstaw egzystencji;
- szybciej narastające zmęczenie psychiczne.
Co wymaga interwencji?
- strach, bezsilność, przerażenie, panika;
- derealizacja i depersonalizacja (narastanie poczucia nierzeczywistości i niepewność tożsamości);
- oszołomienie i znieruchomienie, zanik chęci walki;
- objawy zaburzonego spostrzegania (złudzenia i pseudohalucynacje);
- poczucie winy;
- przerzucanie odpowiedzialności na innych;
- pogotowie agresywne, agresja;
- bezsenność i koszmary senne;
- społeczne wycofanie;
- myśli samobójcze.
Charakterystyczny dla pozostawania w stanie distresu jest dysonans poznawczy. To, co jeszcze było niemożliwe przed tygodniem staje się rzeczywistością, z którą jednostka musi się zderzyć, mimo, że nigdy wcześniej nie znalazła się w podobnej sytuacji i nigdy nie była uczona określonego zachowania.
Stanem distresu jest dotknięty, każdy, który się z nim konfrontuje. Stosowanie różnych mechanizmów obronnych jest psychologicznie uzasadnione i zrozumiałe. Najczęstszy mechanizm to tłumienie lęku i stanu zagrożenia, pozostawanie w nadziei dla siebie i swojej rodziny, że nam się to nie przydarzy. Najpowszechniejszym sposobem redukowania negatywnych konsekwencji distresu jest poszukiwanie informacji. Jej wiarygodność ma tu kolosalne znaczenie.
Źródło:
Heitzman J.: Zespół pourazowego stresu – kryteria diagnostyczne, zastosowanie kliniczne i orzecznicze. Psychiatria Polska, 1995.
Heitzman J.: PTSD jako następstwo klęski żywiołowej. Psychiatria Polska, 1998.
Heitzman J.: Wymiary traumatycznego stresu, Traumatic stress span, Psychiatria Polska, 2003.
Heitzman J.: Stres – zjawisko fizjologiczne czy patologiczne?, Stress – a physiological or pathological phenomenon? Postępy psychiatrii i neurologii, 2002.