Czym jest Terapia Poznawczo-Behawioralna (CBT)?

6 maja 2020

Ogólnie mówiąc, sama psychoterapia jest leczeniem zaburzeń metodami psychologicznymi. Jednak pokuszę się na zaprezentowanie dwóch bliskich mi definicji, które rozszerzą spojrzenie na definicję samej ‘psychoterapii’.

Profesor Lidia Grzesiuk z Uniwersytetu Warszawskiego definiuję psychoterapię jako: „specjalistyczną metodę leczenia, polegającą na intencjonalnym stosowaniu zaprogramowanych oddziaływań psychologicznych, wykorzystujących wiedze teoretyczną i umiejętności psychoterapeuty (najczęściej psychologa klinicznego lub psychiatry) w procesie niesienia pomocy – głównie osobom z zaburzeniami neurotycznymi, zaburzeniami osobowości i zaburzeniami psychosomatycznymi”.

Nieco bliższą i bardziej spójną z terapią poznawczą jest definicja Johna Norcrossa, zgodnie z którą jest to „świadome i zamierzone zastosowanie wywodzących się z uznanych zasad psychologii metod klinicznych i postaw interpersonalnych w celu pomagania ludziom w modyfikacji ich zachowań, procesów poznawczych, emocji i/lub innych cech osobowych w kierunku, który korzystający z terapii uważają za pożądany”.

            Nie mniej jednak, aby uzyskać odpowiedź na pytanie zawarte w tytule niniejszego tekstu, należy pokłonić się nad dwoma dodatkowymi definicjami, a mianowicie: terapią poznawczą oraz terapią behawioralną.

            Terapia poznawcza zapoczątkowana została w modelu poznawczym zaburzeń psychicznych, w którym zauważa się, że wspólną cechą zaburzeń psychicznych/problemów emocjonalnych (m.in.: depresji, zaburzeń lękowych, zaburzeń odżywania) jest występowanie takich elementów jak: myśli automatyczne, zniekształcenia/schematy poznawcze, które przyczyniają się do utrwalania emocji, a tym samym mają również wpływ na zachowanie.

Trzy główne założenia terapii poznawczej:

1. aktywność poznawcza wpływa na zachowanie
2. treść i procesy poznawcze można monitorować i zmieniać
3. zmianę behawioralną i emocjonalną można wywołać poprzez zmianę poznawczą (tu możemy wyszczególnić: przekonania, sądy, opinie, oczekiwania, procesy poznawcze).

            Aby skutecznie przejść przez proces terapii poznawczej pacjent najpierw uczy się uświadamiać i zauważać swoje myśli. Kolejnym ważnym etapem jest dostrzeżenie przez pacjenta powiązań tych myśli z danymi emocjami i/lub zachowaniami. Dopiero w późniejszym czasie następuje weryfikacja sądów i zastępowanie dysfunkcjonalnych sposobów myślenia. Na samym końcu niezbędna jest informacja zwrotna odnośnie tego, która z dokonanych zmian prowadzi faktycznie do zmiany jakości życia.

            Terapia behawioralna oparta jest głównie na koncepcji uczenia się, w której to dana osoba uczy się zachowań nieprzystosowawczych na podstawie własnych doświadczeń i obserwacji. Głównymi metodami terapii behawioralnej są: wygaszanie i hamowanie.

Więcej uwagi samej terapii poznawczej i terapii behawioralnej wraz omówieniem szczegółowym ich założeń poświęcę w osobnym poście na blogu.

Skoro mamy już pokrótce wyjaśnione pojęcia: psychoterapia, terapia poznawcza oraz terapia behawioralna, to możemy śmielej zbliżyć się do terminu terapii poznawczo-behawioralnej (CBT).

            Terapia poznawczo – behawioralna (CBT) w swoim założeniu zwraca uwagę, że relację pacjenta i terapeuty można porównać do spotkania dwóch ekspertów. Terapeuta jest ekspertem/osobą posiadająca wiedzę na temat mechanizmów powstawania zaburzeń oraz sposobów ich leczenia, natomiast pacjent jest ekspertem od swoich myśli, przeżyć i sposobów radzenia sobie z nimi.
Terapia poznawczo-behawioralna skupia się na teraźniejszym funkcjonowaniu pacjenta, czyli na tym, w jaki sposób na bieżąco funkcjonuje pacjent. Zdarza się, że wraz z pacjentem sięga się do wcześniejszych jego doświadczeń po to, aby zrozumieć aktualne trudności i problemy, które zgłasza.

W terapii poznawczo-behawioralnej skupiamy się na dwóch mechanizmach zmiany:

1. poznawczej – prowadząc pacjenta do zmiany sposobu myślenia, do zmiany znaczeń –  nadawanym wcześniej doświadczeniom;
2. behawioralnej – pracując z pacjentem nad sposobami radzenia sobie i zachowania.

Terapia poznawczo-behawioralna zakłada zmianę w sferze uczuć, która następuje na skutek zmiany sposobu myślenia i zachowania. Terapeuta korzysta z technik CBT, aby pomóc pacjentowi zweryfikować jego wzorce myślenia, własne przekonania oraz zastąpić „błędy w myśleniu” bardziej realistycznymi myślami – w konsekwencji redukując dyskomfort i ograniczając nieadekwatne zachowania.

Źródło:

1. Grzesiuk, L. (2002). Psychoterapia. W:J.Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki . Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
2. Prochaska, J. O., Norcross, J. C. (2006). Systemy psychoterapeutyczne. Analiza trans teoretyczna. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia.
3. Dobson, K.S. (1989). A meta-analisys of the efficacy of cognitive therapy for depression. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 57, 414-419.