Czynniki leczące w psychoterapii

12 stycznia 2022

Już w 1936 r. zauważono, że wszystkie formy psychoterapii mogą się poszczycić przypadkami wyleczenia i powoływali się na słynny werdykt ptaka Dodo z Alicji w Krainie Czarów: „wszyscy wygrali i każdy musi otrzymać nagrodę”. Wyjaśnienie podobnej skuteczności rozmaitych podejść terapeutycznych należy szukać w czynnikach terapeutycznych – leczących.

Badacze wyodrębnili 87 takich czynników. Należą do nich m.in.: pozytywne nastawienie, relacja terapeutyczna, poszerzenie świadomości, katharsis.

Poniżej omówiono kilka z nich:

Pozytywne nastawienie, czyli nadzieja pacjenta, oznacza wiarę w powodzenie leczenia, w to, że u kresu wędrówki terapeutycznej czeka na niego widoczna poprawa funkcjonowania. Sukces udanych terapii można przypisać temu, że zarówno pacjent, jak i terapeuta silnie wierzą w powodzenie leczenia.

Relacja terapeutyczna to drugi z najsilniejszych determinantów skuteczności psychoterapii. Pacjent powinien ufać terapeucie i współpracować z nim. Terapeuta musi być w relacji autentyczny, okazywać pacjentowi bezwarunkową akceptację i empatię.  To, że ktoś (terapeuta) poświęca pacjentowi uwagę, daje zaangażowanie i swoją obecność, skupia się na problemie, staje się czynnikiem leczącym – zjawisko to zwane jest jako efekt Howthorne (nazwa pochodzi od badań nad wydajnością pracy wśród pracowników w fabryce w Howthorne w USA – okazało się, że wydajność pracy wzrastała dzięki zaangażowaniu się naukowców w proces badawczy i ich ciągłą obecność, dzięki czemu osoby badane starały się pracować coraz bardziej wydajnie w trakcie trwania eksperymentu).

Poszerzenie świadomości to sprawienie aby „nieświadome stało się świadome” (Freud). W procesie terapeutycznym pacjent przygląda się swojemu reagowaniu na pewne bodźce oraz emocjom, które pojawiają się na skutek pewnych czynników zewnętrznych. To przyglądanie się sprawia, że pacjent ma szanse dostrzec: dlaczego taki jest, dlaczego tak się dzieje, co wyzwala jego reakcję.

Dzięki terapii zasłony rozsuwają się, mgła rozrzedza się, następuje zrozumienie dla siebie samego.

Zjawisko katharsis czyli oczyszczenia, uwolnienia z nagromadzonych, blokowanych emocji przynosi ulgę w cierpieniu pacjenta. To hydrauliczne rozumienie procesu emocjonalnego zakłada, że blokada w wyrażaniu np. złości, poczucia winy, niepokoju, wzmaga ciśnienie u pacjenta, a uczucia znajdują ujście w innych alternatywnych kanałach. Na przykład poprzez bóle i dolegliwości somatyczne, lęki napadowe. Gdy uczucia znajdują ujście w gabinecie terapeutycznym, rezerwuar energii ulega rozładowaniu i pacjent uwalnia się od przyczyny swoich problemów.

Autor tekstu: mgr Agnieszka Kraska (psycholog, psychoterapeuta psychodynamiczny)

Źródło: James O. Prochaska, John C. Norcross. Systemy psychoterapeutyczne. Analiza transteoretyczna. Instytut Psychologii Zdrowia, 2006 .