Stres – czym tak naprawdę jest i jak sobie skutecznie z nim radzić?

28 listopada 2023

Angielskie słowo „stress” stosowane w fizyce to nic innego, jak nacisk, presja, obciążenie, napięcie. A więc śmiało można odnieść to do doświadczeń człowieka. Problemy, które naciskają na nas, mają wpływ na nasze ciało i umysł. Według wielu naukowców, stres pojawia się wówczas, gdy przekraczana zostaje nasza zdolność do radzenia sobie. A to wszystko za sprawą wyzwań stawianych przez życie, jak również napięcia zewnętrznego. Radzenie sobie jest niezwykle ważną umiejętnością, która powoduje, iż jesteśmy odporni na stres, a przynajmniej radzimy sobie z nim znacznie lepiej.

Stres pojawia się w momencie zagrożenia. Chodzi tu zarówno o rzecz, zdarzenie, jak i nasze myśli. Mózg natychmiast zaczyna przesyłać informacje i wyrzuca do organizmu adrenalinę i kortyzol. Układ współczulny zaś wysyła sygnały z mózgu do zakończeń nerwowych w całym ciele, co powoduje zmianę trybu spoczynku na tryb alarmowy. Pojawia się wówczas wiele reakcji fizycznych tj. szybsze bicie serca, potliwość, napinanie mięśni. Następnie oceniamy możliwości poradzenia sobie z nim. Na ocenę składa się to, czy i jak możemy panować nad danym zdarzeniem, jakie towarzyszą nam przy tym uczucia oraz to, na ile jesteśmy przekonani, że damy sobie radę odpowiednio zareagować. Naszym zadaniem jest wykształcenie w sobie umiejętności i pewności, że sobie poradzimy. Co ciekawe, jeśli jesteśmy narażeni na wiele sytuacji stresowych w ciągu dnia, nasz nieustannie aktywowany układ współczulny powoduje, że w krwi utrzymuje się duże stężenie kortyzolu – co może doprowadzić do stanu przewlekłego stresu.

Istnieje wiele różnych sposobów radzenia sobie ze stresem. Podczas rozważań na ten temat, warto zadać sobie następujące pytania:

• Czy mogę zmienić sposób myślenia na temat tego, co się dzieje?
• Czy mogę zmienić sposób reagowania na to, co się dzieje?
• Czy mogę zapanować nad myślami, które przepełnione są strachem?
• Czy mogę dokonywać wyborów i tym samym unikać sytuacji stresujących?
• Czy mogę dokonywać wyborów i robić to, co mnie uspokaja?

Jeśli tak, to jak to zrobić?

Zanim dowiemy się jak, warto zatrzymać się i zastanowić – po co? Mianowicie po to, iż nadmierny stres wyniszcza organizm, zwiększa ryzyko wystąpienia wielu chorób, przedwczesnej śmierci i depresji. Upośledza nasz układ odpornościowy i wpływa ogólnie na nasze życie.

Możemy radzić sobie ze stresem przy pomocy skutecznych lub nieskutecznych sposobów. Główne rodzaje sposobów radzenia sobie ze stresem to:

1. poszukiwanie informacji (o sytuacji i jak sobie w niej radzić)

2. bezpośrednie działanie (zmierzające do zmiany sytuacji lub uspokojenia się)

3. wstrzymanie się od działania (pozostanie w bezruchu, brak reakcji)

4. procesy intrapsychiczne (zaprzeczanie, odsuwanie myśli o kłopotach)

5. zwrócenie się do innych po pomoc (Cohen 1987 s. 284).

Często ludzie sięgają po szybkie, lecz nieskuteczne strategie. Mowa tutaj o ucieczce od realnej rzeczywistości oraz o ucieczce przed lękiem. Przejawia się to stosowaniem środków odurzających, nałogami, objadaniem się, hazardem, grami komputerowymi, oglądaniem telewizji, seksem. Wybór jakiejkolwiek ze strategii należy do jednostki, a zależy to w dużej mierze od jej zasobów.

Ważnym aspektem jest odróżnienie sytuacji takich, na które mam wpływ, a na które nie mam wpływu. Przy pojawiającym się stresie, pomocne może okazać się zatem:

• rozwiązywanie problemów poprzez planowanie,
• szukanie informacji,
• trening wyobrażeniowy,
• konfrontację,
• poszukiwanie pomocy we wsparciu społecznym,
• rozładowywanie emocji np. poprzez ćwiczenia fizyczne, ruch, spacer,
• reinterpretacja pozytywna,
• odnajdywanie dodatkowych korzyści,
• wykorzystanie i pielęgnowanie swoich zalet tj. samowystarczalność,
• ćwiczenia uważności,
• zwrócenie uwagi na jedzenie, witaminy, warzywa,
• wyznaczanie celów,
• twórcze wyrażanie siebie,
• prowadzenie dziennika,
• świadome oddychanie,
• wizualizację,
• trening autogeniczny,
• duchowość.

Podsumowując, nie ma magicznego sposobu na uniknięcie stresu i wydarzeń z nim związanych, ale nawet w najtrudniejszych okolicznościach można odczuwać dobrostan.

Źródła:

Wheeler, C. M. (2011). 10 prostych sposobów radzenia sobie ze stresem.

Makowska H., Poprawa R. (2001). Radzenie sobie ze stresem w procesie budowania zdrowia. W: Podstawy psychologii zdrowia.

Autor tekstu: mgr Daria Stanicka (psychoterapeuta poznawczo-behawioralny)